Branża elektroenergetyczna szczególną wagę przywiązuje do kwestii bezpieczeństwa. Większość prac zalicza się do szczególnie niebezpiecznych, a zadaniem rygorystycznych zasad jest ograniczenie ryzyka utraty zdrowia i życia elektromonterów w terenie oraz osób postronnych, które mogą znaleźć się w okolicy linii wysokiego napięcia. Jak to wygląda w praktyce?
Najważniejszą kwestią jest minimalizowanie ryzyka, więc główna część wytycznych i zasad skupia się na odpowiednim przygotowaniu prac oraz zabezpieczeniu miejsca ich realizacji. Praca na liniach wysokiego napięcia rządzi się swoimi zasadami. Jak regulowane są podstawowe kwestie pozwalające na skuteczne i bezpieczne wykonywanie obowiązków?
Praca na liniach wysokiego napięcia – ocena ryzyka
To pierwszy krok, który decyduje o wykonaniu ewentualnych prac i ich przebiegu oraz o rodzaju zabezpieczeń, które należy zastosować. Właściwe pytania, zadawane na początku, dotyczą charakteru pracy elektromonterów przy danym zadaniu.
- Jakie jest napięcie znamionowe linii i na jakiej wysokości są przewody?
- Jaki jest charakter pracy i jej lokalizacja?
- Co znajduje się w pobliżu i pod napowietrzną linią energetyczną?
- Czy sprzęt do podnoszenia wymaga ruchu i precyzji, czy też zasięgu?
- Czy potrzebny jest dostęp pod przewodami linii wysokiego napięcia?
- Jaka jest szerokość wolnej przestrzeni pomiędzy przewodami w kontekście ewentualnego sprzętu potrzebnego do wykonania prac?
- Jakie są niezbędne kompetencje i doświadczenia elektromonterów wykonujących zadanie?
- Jakie panują ogólne warunki w miejscu realizacji prac elektroenergetycznych?
Ocena ryzyka jest podstawą decydującą o ilości i rodzaju środków ochrony jakie należy zapewnić pracownikom na czas niezbędnych robót. Zasady bezpieczeństwa trzeba stosować zawsze, niezależnie od wielkości przeprowadzanych prac i czasu ich trwania. Bezpieczeństwo pracujących osób jest kwestią nadrzędną. Jeżeli danej czynności nie można wykonać w sposób bezpieczny dla elektromontera – nie należy jej wykonywać w ogóle.
Standardy bezpiecznej pracy elektromonterów
Znaczna część prac wymaga opracowania Instrukcji Bezpiecznego Wykonywania Robót (IBWR) stanowiącej załącznik do Planu Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia (Plan BiOZ). Zawiera ona szczegółowe informacje dotyczące planowanej pracy, m.in zakres, sposób realizacji (łącznie z kolejnością prac do wykonania), niezbędny sprzęt oraz zasoby, a przede wszystkim zidentyfikowane zagrożenia i konieczne do zastosowania środki kontroli ryzyka. Jak definiowane są tam najważniejsze zasady bezpiecznej pracy w sektorze elektroenergetycznym?
- Wielostopniowa weryfikacja – prace w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych są prowadzone na podstawie polecenia pisemnego (ewentualnie instrukcji eksploatacji). Jedynie w wyjątkowych sytuacjach takich jak ratowanie zdrowia czy życia, mogą być wykonywane bez polecenia.
- Zakaz pracy w pojedynkę – wszelkie prace zaliczane do szczególnie niebezpiecznych należy prowadzić w minimum dwuosobowym zespole, zapewniając środki techniczne dla bezpiecznego jej wykonania oraz asekurację i ewentualną pierwszą pomoc w razie potrzeby.
- Zachowanie bezpiecznych odległości – w przypadku prowadzenia prac na liniach niskiego i wysokiego napięcia minimalny dystans, który stanowi zewnętrzną granicę bezpiecznej strefy pracy, mierzony jest poziomo od skrajnych przewodów. W przypadku prowadzenia prac bez nadzoru, bezpieczne odległości wynoszą odpowiednio:
3 m – dla linii o napięciu znamionowym do 1 kV,
5 m – dla linii o napięciu znamionowym od 1 kV do 15 kV,
10 m – dla linii o napięciu znamionowym od 15 kV do 30 kV,
15 m – dla linii o napięciu znamionowym od 30 kV do 110 kV,
30 m – dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV. - Długie przedmioty należy nosić poziomo i blisko ziemi – złota zasada obowiązująca na terenie robót elektroenergetycznych.
- Pojazdy i wszelkie urządzenia powinny być ustawione stabilnie – w sposób uniemożliwiający przedostanie się ich ruchomych części lub ładunku poza granicę strefy pracy. Powinny być również uziemione i posiadać urządzenia ostrzegające o bliskości napięcia.
- Prace na wyłączonej linii – należy unikać wszelkich prac konserwacyjnych prowadzonych na linii pod napięciem. Jeśli nie ma innej możliwości, można to zrobić tylko wtedy, gdy ryzyko jest akceptowalne i daje się je odpowiednio kontrolować.
- Należy unikać lub natychmiast przerwać prace na liniach wysokiego napięcia w czasie niekorzystnych warunków pogodowych.
Oprócz przestrzegania obowiązujących procedur, pracując na liniach wysokiego napięcia, należy zachować rozwagę i należytą ostrożność. Zawsze trzeba uwzględnić margines bezpieczeństwa oraz aktywnie reagować na pojawiające się zagrożenia, np. wpływ silnych podmuchów wiatru na operacje dźwigowe w granicach strefy pracy, zanim doprowadzą do wypadku. Włącznie z wstrzymaniem pracy, jeżeli zagraża zdrowiu lub życiu pracowników czy osób postronnych.
Zobacz: Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie – szczegółowe zasady pracy w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych
Dlaczego czasami pojawia się charakterystyczne buczenie na linii wysokiego napięcia? Szumy akustyczne są wynikiem wyładowania energii (wyładowania koronowe) w chwili, gdy natężenie pola elektrycznego na powierzchni przewodu jest większe niż wytrzymałość na przebicie powietrza wokół niego. Sieci przesyłowe projektuje się tak, aby ich nie było, jednak czasem warunki pogodowe (duża wilgotność powietrza) sprawiają, że szumy się pojawiają.
Zasady ratujące życie LSR – samokontrola firm elektroenergetycznych
Niezależnie od oficjalnych wymogów bezpieczeństwa, do których spełnienia obowiązane są firmy, wiele przedsiębiorstw wdraża swój własny zbiór zasad zwiększający bezpieczeństwo pracy w warunkach niebezpiecznych. Firma Eltel Networks opracowała ogólne wytyczne bezpiecznej pracy w warunkach najczęściej spotykanych zagrożeń w branży elektroenergetycznej
- Zawsze postępuj zgodnie z zapisami polecenia na wykonanie danej pracy.
- Nie wykonuj pracy bez instruktażu codziennego oraz wymaganych uprawnień.
- Określ właściwe miejsce pracy.
- Potwierdź brak napięcia.
- Nie przekraczaj dopuszczalnych odległości zbliżenia dla danej wielkości napięcia.
- Zabezpiecz obwód przed załączeniem za pomocą uziemiaczy lub blokad oraz tablic ostrzegawczych.
- Stosuj sprawny i dopuszczony do użytku sprzęt dielektryczny. Nie używaj narzędzi bez lub z uszkodzoną izolacją.
- Nie pracuj w pojedynkę.
Zgodnie z zasadami bezpiecznej pracy na liniach wysokiego napięcia realizowane są wszystkie projekty Eltel Networks, jak na przykład jedno z ostatnich przedsięwzięć – budowa dwutorowej linii napowietrznej Czarna – Pasikurowice.
Linie wysokiego napięcia, a przypadkowe osoby w pobliżu
Zasady bezpiecznej organizacji i realizacji prac na liniach wysokiego napięcia to nie tylko kwestia zadbania o pracowników, ale także o osoby postronne. Tym bardziej, że wszystkie oferty pracy dla elektromonterów obejmują kurs specjalistyczny i przeszkolenie dotyczące bezpieczeństwa poruszania się i wykonywania prac w pobliżu linii wysokiego napięcia. Dlatego strefy prac są wygradzane i oznaczane tablicami informacyjnymi i ostrzegawczymi w taki sposób, by zminimalizować możliwość przypadkowej obecności osób postronnych. Wystarczy wtedy uważnie czytać ostrzeżenia i nie przekraczać wyznaczonych granic stref pracy. Nawet kiedy żadne prace nie są prowadzone, niebezpieczne strefy czynnych obiektów i urządzeń (grożące porażeniem) są także starannie oznaczane, wraz z podaniem dokładnych odległości, których pod żadnym pozorem nie należy przekraczać! Niedozwolone jest również składowanie przedmiotów pod liniami wysokiego napięcia ani prowadzenie tam nasadzeń drzew.
***
Pracując przy napowietrznych liniach przesyłowych lub w ich pobliżu, należy zawsze zachować czujność, nawet będąc poza strefą zagrożenia. Ryzyko porażenia prądem istnieje również poza nią, choć jest ono nieporównywalnie mniejsze. Ogólne wytyczne dotyczące pracy elektromonterów pomagają zapobiegać najpoważniejszym wypadkom przy realizacji prac pod napięciem lub w pobliżu linii wysokiego napięcia, gdzie istnieje ryzyko poparzenia łukiem elektrycznym lub porażenia w wyniku kontaktu z przewodami. Polskie prawo przewiduje dla pracodawcy odpowiedzialność karną za naruszenie i nieprzestrzeganie przepisów BHP, jednak warto zdać sobie sprawę, że największe ryzyko zawsze ponosi osoba, która w wyniku nieprzestrzegania zasad narażona jest na utratę zdrowia lub życia.
To może Cię zainteresować: Usługi elektroenergetyczne – czym kierować się przy wyborze firmy
Autor: Przemysław Wielgus